شهربانو همسر اسطورهای امام حسین که بود؟
داستان شهربانو دختر یزدگردسوم آخرین شاه ساسانی یکی از روایات تاریخی است که در دوران دودمانهای محلی ایرانی در اوایل دوران اسلامی پدید آمد و به مرور شاخ و برگ یافت و در دوران آل بویه رواج گرفت و در دوران صفویان نهادینه شد.
بر مبنای این روایت شهربانو همسر امام حسین مادر حضرت سجاد امام چهارم شیعیان است. به مرور این داستان که باب طبع اهالی قلم و شهره علمای ایران بود هم در میان تاریخ نگاران و هم در میان علما محبوبیتی پیدا کرد و به سرعت گسترده شد و در عهد صفوی به واسطه نقالان و مداحان محبوبیت عام یافت. اما این روایت تا چه اندازه واقعیت دارد؟
کهنترین منابع مطالعۀ روایت شهربانو چه هستند؟
قدیمیترین منبعی که به این روایت اشاره کرده و مادر حضرت سجاد را دختر یزدگرد سوم دانسته است، تاریخ تاریخ یعقوبی و فرق الشیعة نوبختی متعلق به قرن سوم هجری است. تاریخ قم نیز بر این نظر صحه میگذارد و محمد بن یعقوب کلینی در اصول کافی و ابن بابویه در عیون الاخبار الرضا نیز بدین روایت پرداختهاند.
انواع این نوع روایتها در کتاب ربیع الابرار زمخشری و در مناقب ابن شهر آشوب، در وفیات الاعیان ابن خلکان، در مجمع التواریخ و القصص، و در بیشتر آثار تاریخی قرون وسطی از جمله تاریخ روضةالصفا و حبیبالسیر آمده است. این روابت در فارسنامه ابن بلخی معاصر ملکشاه سلجوقی هم آمده است. در قابوسنامه نیز به این داستان با برجسته کردن نقش امام علی و سلمان فارسی اشاره شده است.
سرانجام شهربانو چه شد؟
سرانجام شهربانو نیز جالب توجه است. بر اساس روایات عامه که در آثار مصیبت خوانان همچون وقایع الایام میتوان یافت در هنگام رویارویی کربلا شهربانو به دستور امام حسین سوار اسب او ذوالجناح میشود و پرواز میکند و در کوهی کنار شهر ری فرود میآید. شهربانو از خداوند یاری میخواهد اما از ترس و وحشت مهاجمان وحشی به جای اینکه بگوید یاهو میگوید یا کوه! بلافاصله کوه دهان باز میکند و او را پناه میدهد. اما گوشه چادرش بیرون میماند و محبان حسین به این راز پی میبرند و برای او زیارتگاهی برپا میکنند.
نظیر همین ماجرا را زرتشتیان یزد برای خواهر شهربانو و زیارتگاهی که منصوب به اوست ساختهاند. این زیارتگاه به نام بانوی پارس خوانده میشود. بر اساس این اسطوره هنگامی که خواهر شهربانو در حین فرار به یزد میرسد و از خدا میخواهد تا کوه او را پناه دهد کوه دهان باز میکند و او را پناه میدهد اما مقنعهی او بیرون میماند و شب هنگام به هنگام خواب مسافران میآید و از آنان میخواهد تا برای او مزاری برپا کنند است.
بقعه بی بی شهربانو احتمالاً در قرنهای چهارم و پنجم نیز زیارتگاه بوده است و در ورودی آن از موقوفات عهد شاه طهماسب صفوی است. مری بویس که از محققان برجسته دین زرتشتی است و زیارتگاههای بیبی شهربانو و بانوی پارس را بررسی کرده است، به این نتیجه رسیده که هر دو این بناها از معابد الهه آناهید در دوران پیش از اسلام بوده و از آنجا که در دین یکتاپرست اسلام عبادت یک الهه عملی نبود، نیایش آناهید منسوخ شده و همسر ساسانی امام حسین و مادر حضرت سجاد و خاله وی جای آن را گرفته است.
تاریخی بودن روایت زندگی شهربانو و ارتباط او با امام حسین
نگاهی به داستان بیبی شهربانو نشان میدهد که تمامی رویدادها و شخصیتها و نتایج آشکار و پنهان آن با نهایت ظرافت و بر اساس باورهای عمومی ایرانیان شیعه تنظیم شده و به فراوانی در کتب معتبر تاریخ حدیث سیره پیامبر و امامان راه یافته و به صورت رویدادهای واقع در حافظه تاریخی ایرانیان نقش بسته است. چنانکه تمامی شخصیتهای این داستان یا مورد ستایش ایرانیانند یا هدف نفرت آنان.
عمر خلیفه دوم که ایرانیان به او علاقهای ندارند بدین سبب به این روابت راه یافته تا بدخواهی او به ایرانیان نشان داده شود حال آنکه در زمان او هنوز خراسان به دست عربها فتح نشده بود و دختران یزدگرد که همراه پدر در آنجا بودند به اسارت در نیامده بودند و اگر هم این موضوع راست باشد باید در زمان عثمان روی داده باشد. اما از نظر حافظه تاریخی ایرانیان شیعه، باید عمر در آنجا باشد و قصد وهنی بزرگ بر شهربانوی ساسانی روا دارد تا فرصتی برای رویارویی اهل بیت به ویژه امام علی با عمر ایجاد شود.
با توجه به رویدادهای تاریخی مربوط به مرگ یزدگرد سوم که در سال ۳۱ هجری در مرو رویداد و با توجه به اینکه اکثر منابع معتبر تاریخ اسارت دختر یزدگرد را ۳۳ هجری در خراسان ذکر کردهاند این رویداد باید در زمان خلافت عثمان رخ داده باشد.
احمد مهدوی دامغانی در مقالهای نشان داده است که از ۳۹ منبع تاریخی مربوط به این رویداد اکثر آنها همسر امام حسین و مادر امام سجاد را دختر یزدگرد پادشاه ایران ذکر کردهاند و این دال بر تاریخی بودن این ماجرا است. اما به گفته بیشتر این منابع شهربانو مادر حضرت سجاد به هنگام زادن آن حضرت از دنیا رفت. بعدها این واقعیت تاریخی شاخ و برگ پیدا کرد و ماجرای حضور شهربانو در کربلا و آمدن او به ری به آن افزوده شد.
در مجموع روایت شهربانو به قدری در منابع تاریخی شیعه و سنی ذکر شده است که نمیتوان به سادگی آن را رد کرد. از نظر گاهنگاری تردیدی نیست که اسارت شهربانو و ازدواج او با امام حسین در هر حال نمیتوانست در زمان عمر رخ داده باشد و اگر هم چنین چیزی بوده در زمان عثمان رخ داده است.
از طرفی این احتمال هم وجود دارد که همسر امام حسین و مادر امام سجاد لزوماً نه شاهدخت ساسانی بلکه دختر یکی از دیگر بزرگان ساسانی و یا حتی زنی از عوام بوده باشد و بعدها شیعیان با پیوند دادن او به خاندان ساسانیان خواستهاند برای همسر امام حسین جایگاهی اشرافی و نجیبزاده خلق کنند. نباید فراموش کنیم که منابع مستقل و غیر اسلامی اسیر شدن دختران یزدگرد را بهدست عربها تایید نمیکنند و نسبت به این ماجرا به طور کامل ساکت هستند.
با توجه به آنچه گفته شد، میتوان گفت که به احتمال زیاد مادر امام سجاد یک زن اسیر شدهی ایرانی بوده است. این را می دانیم که عربهای مسلمان بسیاری از زنان بیوه و بی مدر و بی سرپرست ایرانی را به عنوان اسیر به عربستان میبردند و به عنوان کنیز میفروختند. اما اینکه مادر امام سجاد حتماً دختر یزدگرد سوم ساسانی بوده است مشکوک است.
نکته دیگری که میتوان گفت سن کم یزدگرد درزمان فتح ایران بود.یزدگرد جوانی۲۶ساله به هنگام فتوحات بود و داشتن دختری که توانایی ازدواج و باروری داشته باشد برای او بعید است
درود، بله با شما موافق هستم
شما بنده خدا رو معاینه هم کردید، ما نفهمیدیم شما از عمر طرف دارید میکنید یا میخواهید شاه زنان که مورد قبول اهل سنت هم هست هنگام زادن حضرت امام سجاد علیه السلام از دنیا رفت و بی شک دختر شاه ساسانی بود، حتما نباید دختر یزدگرد سوم باشد تا برا شما ثابت بشه میزایید یا نه و این اسارت شاهزادگان ساسانی در زمان عمر اتفاق افتاد یعنی جمعی از شاهزادگان ساسانی که به اسارت آورده بودند مدینه، حضرت علی علیهالسلام در مقابل عمر ایستاد و شهربانو را به عقد امام حسین علیه السلام در آورد، که حکمت این وصلت و وصلت امام حسن عسکری علیه السلام با شاهزاده ایی از روم بر ما خاکیان پوشیده است.
حالا باید خوشحال باشیم که تازیان ،دختران ایرانشهر رو به اسارت بردن؟
شهربانو به اسارت گرفته نشده،منبع مطمئنی هم نیست که ثابت کنه هزاران دختر و زن ایرانی رو اعراب به بردگی بردن جز منابع غیر مستند
اصل روایت اینه که عمر میخواست به زور دختران یزدگرد رو مثل برده بفروشه و امام علی علیه السلام سرش فریاد میزنه و میفرماید اینا انسان عادی نیستن که با اونها مثل برده رفتار کنه،و امام علی علیه السلام به شهربانو میگه خودت همسرت رو انتخاب کن و اون بانو به دست به شانه ی امام حسین علیه السلام میزنه و انتخاب میکنه،اسنادش هم هست،البته این به مشام یه عده اسلام ستیز خوش نمیاد و انکار میکنن
ایشون شهبانو هست وشاهزاده پارس
لقب سید هم اختراع پارسیان یعنی شاهزاده پارس تبار به اولاد امام حسین تعلق میگیره
لقب رضا که به امام رضا داده شده به معنی رضایت یا مترادف عربی نداره به معنی راجا ،راشا یعنی شاه پارسی
چرا فقط چسبیدین به حمله اعراب چرا راجب کشته شدن هشتاد هزار ایرانی که زمان هخامنشیان توسط یهودیان کشته شدن و حکومت هخامنشیان نابود شد چیزی نمیگین
درود گرامی در زمان هخامنشیان هیچ وقت چنین اتفاقی نیافتاده و شما می تونید در این باره مقاله پوریم رو از داخل سایت مطالعه کنید. کتاب افسانه استر و مردخای هم که نوشتم دقیقا در همین باره است. در ضمن حتی اگر در زمان هخامنشیان 80 هزار ایرانی را یهودی ها کشته بودند، باز هم قابل مقایسه با تاثیری که حمله عرب ها بر ایران داشته است نیست.